1. Хөдлөх эд хөрөнгийн барьцааны эрхийн мэдэгдлийг хаана хандаж, хэрхэн бүртгүүлэх вэ?
Хөдлөх эд хөрөнгийн барьцааны мэдэгдлийн бүртгэл нь бүхэлдээ интернэт орчинд суурилсан ба барьцааны мэдэгдлийг бүртгүүлэх, бүртгэлд өөрчлөлт оруулах, бүртгэлийг цуцлах зэрэг бүртгэлийг Улсын бүртгэлийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагын mpr.gov.mn хаягаар хандан бүртгүүлнэ.
Цахим мэдээллийн санд барьцааны мэдэгдлийг хэрхэн бүртгүүлэх асуудлыг 2017 онд батлагдсан Хөдлөх эд хөрөнгө болон эдийн бус хөрөнгийн барьцааны мэдэгдлийн журмаар зохицуулдаг. Тухайн журамд зааснаар иргэн, хуулийн этгээд Улсын бүртгэлийн байгуулагатай гэрээ байгуулан, цахим мэдээллийн санд нэвтрэх эрхийг нээлгэнэ. Ийнхүү гэрээ байгуулахдаа дараах баримт бичгийг бүрдүүлнэ:
Иргэн өөрийн үнэмлэхний эсхүл түүнтэй адилгах баримт баримтын, хуулийн этгээд бол улсын бүртгэлийн гэрчилгээний дугаар;
Эрх нээлгэх тухай иргэний өргөдөл, хуулийн этгээдийн албан бичиг;
Админы эрх авах этгээдийн иргэний үнэмлэхний эсхүл ажлын газрын үнэмлэхний хуулбар.
2. Урьдчилсан тэмдэглэлийг хаана хийлгэх вэ? Бүрдүүлбэр нь юу байх вэ?
Иргэний хуулийн 185 дугаар зүйлийн 185.1-д “Үл хөдлөх эд хөрөнгийн эрхийг бүртгүүлэх тухай шаардлагыг хангахын тулд улсын бүртгэлд урьдчилсан тэмдэглэл хийж болно.” гэж заасан байдаг.
Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 31 дүгээр зүйлд заасны дагуу:
Өмчлөгч, эзэмшигч, ашиглагч, эрх шилжүүлэн авагч, өв залгамжлагчийн эрх ашгийг хамгаалах зорилгоор;
Барьж дуусаагүй барилгын эрх эрхийн улсын бүртгэлд бүртгэгдсэн тохиолдолд уг барилгад хөрөнгө оруулсан иргэн, хуулийн этгээд /захиалагч/ нь;
Эзэнгүй үл хөдлөх эд хөрөнгө олж авсан этгээд Иргэний хуулийн 185 дугаар зүйлд заасны дагуу тус тус урьдчилсан тэмдэглэл хийж болно.
Урьдчилсан тэмдэглэл хийлгэх мэдүүлгийг өмчлөгч, эзэмшигч, ашиглагч, эрх шилжүүлэн авагч хамтран гаргах бөгөөд мэдүүлэгт гэрээ, хэлцэл, холбогдох бусад нотлох баримтын хуулбарыг хавсаргах ба гэрээслэгчийн мэдүүлгээр урьдчилсан тэмдэглэл хийхээр бол тухайн гэрээслэлийг гэрчилсэн нотариатчийн тодорхойлолтыг үндэслэнэ.
Урьдчилсан тэмдэглэл хийлгэхдээ бүрдүүлэх материал нь бүртгүүлэх шаардлагаас хамааран өөр өөр байх тул Улсын бүртгэлийн байгууллагын www.burtgel.gov.mn вэб сайтаас холбогдох мэдээллийг авах боломжтой.
ХААНА БҮРТГҮҮЛЭХ ВЭ?
Урьдчилсан тэмдэглэл хийлгэх бүртгэлийг нийслэлд харьяа дүүрэг дэх Улсын бүртгэлийн хэлтэс болон нийслэлийн үйлчилгээний нэгдсэн төвд, орон нутагт Улсын бүртгэлийн хэлтэст хандан мэдүүлэг гаргаж, бүртгүүлнэ.
3. Үл хөдлөх хөрөнгийн хэмжээ өөрчлөгдөх бүртгэлийг бүртгүүлэхэд ямар баримт бичиг бүрдүүлэх вэ?
Үл хөдлөх эд хөрөнгийн хэмжээ өөрчлөгдсөнийг улсын бүртгэлд бүртгүүлэх мэдүүлэгт дараах баримт бичгийг хавсаргана. Үүнд:
ИРГЭНД ӨМЧЛҮҮЛСЭН ГАЗРЫН ХЭМЖЭЭ ӨӨРЧЛӨГДСӨН ТОХИОЛДОЛД:
Мэдүүлэг
Үйлчилгээний хураамж 8000 төгрөг төлсөн баримт.
Иргэний гаргасан өргөдөл
Үл хөдлөх эд хөрөнгийн өмчлөх эрхийн гэрчилгээ эх хувь
Өмчүүлсэн газрын хэмжээг өөрчилсөн тухайн шатны Засаг даргын захирамж
Газрын төлөв байдал, чанарын улсын хянан баталгааны дүгнэлт
Газрын байршлын кадастрын зураг
ГАЗРААС БУСАД ҮЛ ХӨДЛӨХ ЭД ХӨРӨНГИЙН ХЭМЖЭЭ ӨӨРЧЛӨГДСӨН ТОХИОЛДОЛД:
Мэдүүлэг
Үйлчилгээний хураамж 8000 төгрөг төлсөн баримт
Иргэний гаргасан өргөдөл, хуулийн этгээдийн хүсэлт
Үл хөдлөх эд хөрөнгийн өмчлөх эрхийн гэрчилгээ эх хувь
Үл хөдлөх эд хөрөнгийн хэмжээний өөрчлөлтийг тусгасан кадастрын зураг
Барилгын зураг төсөл, хэмжилт хийх эрх бүхий байгууллагын дүгнэлт, тусгай зөвшөөрлийн гэрчилгээний хуулбар
План зураг
Дөрвөн талаас нь бүтэн харуулсан гэрэл зураг
4. Үл хөдлөх эд хөрөнгийн үнэ өөрчлөгдөх бүртгэлийг хаана бүртгүүлэх вэ? Бүрдүүлбэр нь юу байх вэ?
Эрхийн улсын бүртгэлд тусгах үл хөдлөх эд хөрөнгийн үнийг дараах тохиолдолд доор дурдсан дэс дарааллаар тодорхойлно:
Газраас бусад үл хөдлөх эд хөрөнгийн өмчлөх эрхийг анх удаа эрхийн улсын бүртгэлд бүртгэхэд тухайн хөрөнгийн захиалгын гэрээнд заасан үнэ, захиалгын гэрээнд заасан үнэ байхгүй бол батлагдсан төсөвт өртгөөр тодорхойлогдсон үнэ;
Газрын өмчлөх эрхийг анх удаа эрхийн улсын бүртгэлд бүртгэхэд эрх бүхий байгууллагаас тогтоосон суурь үнэ, суурь үнэ байхгүй бол өмчлөгчийн мэдүүлсэн зах зээлийн үнэ;
Өмчлөх эрх болон түүнтэй холбоотой эд хөрөнгийн бусад эрхийг шилжүүлэн бүртгүүлэх тохиолдолд гэрээ, хэлцэл, эсхүл эрх шилжүүлсэн шийдвэрт тусгагдсан үнэ;
Үнийн талаар өөрчлөлт орсныг эрхийн улсын бүртгэлд бүртгэхэд хуульд заасны дагуу хөрөнгийн үнэлгээ хийх эрх бүхий этгээдээр тогтоолгосон үнэ.
ХААНА БҮРТГҮҮЛЭХ ВЭ?
Үл хөдлөх эд хөрөнгийн үнэ өөрчлөгдөх бүртгэлийг нийслэлд харьяа дүүрэг дэх Улсын бүртгэлийн хэлтэс болон нийслэлийн үйлчилгээний нэгдсэн төвд, орон нутагт Улсын бүртгэлийн хэлтэст хандан мэдүүлэг гаргаж, бүртгүүлнэ.
БҮРДҮҮЛЭХ БАРИМТ БИЧИГ:
Мэдүүлэг
Иргэний гаргасан өргөдөл, эсхүл хуулийн этгээдийн хүсэлт
Хөрөнгийн үнэлгээ хийх эрх бүхий этгээдийн үнэ тогтоосон баримт бичиг
Тусгай зөвшөөрлийн хуулбар /хөрөнгийн үнэлгээ хийх/
Үйлчилгээний хураамж 8000 төгрөг төлсөн баримт.
АНХААРАХ ЗҮЙЛС:
Үл хөдлөх эд хөрөнгийн үнэ өөрчлөгдсөн бол Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн хөтлөх журмын 8 дугаар зүйлийн 8.2.4-д заасны дагуу хөрөнгийн үнэлгээ хийх эрх бүхий этгээдээр үнэ тогтоолгоно.
Дээрх үнэлгээг аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай хуулийн 15.4.9-д заасан тусгай зөвшөөрөлтэй хуулийн этгээдээр хийлгэнэ.
5. Эд хөрөнгийн зориулалт өөрчлөгдсөн тохиолдолд ямар баримт бичиг бүрдүүлэх вэ?
Мэдүүлэг
Үйлчилгээний хураамж 8000 төгрөг төлсөн баримт
Иргэний гаргасан өргөдөл, эсхүл хуулийн этгээдийн хүсэлт
Үл хөдлөх эд хөрөнгийн өмчлөх эрхийн гэрчилгээ эх хувь
Зориулалт өөрчилсөн үл хөдлөх эд хөрөнгийн гэрэл зураг
Зориулалт өөрчлөгдснийг нотлох баримт бичиг /үл хөдлөх эд хөрөнгийн төрлөөс хамаарч дор дурдсан нотлох баримтын аль нэг нь/:
Зориулалтыг тусгасан улсын комиссындүгнэлт эсхүл эрх бүхий байгууллагын дүгнэлт
Иргэний өмчийн газар дээр баригдсан барилга бол өмчлөгчийн гаргасан тодорхойлолт
Шаардлагатай бол холбогдох хуульд заасан эрх бүхий албан тушаалтны зохих шийдвэр, дүгнэлт. Тухайлбал Мэргэжлийн хяналтын байгууллагын, Барилгын техникийн хяналтын улсын байцаагчийн дүгнэлт г.м
6. Бусдын газар дээр барилга байгууламж барих эрхийн бүртгэлийг бүртгүүлэхэд ямар баримт бичиг бүрдүүлэх вэ?
Мэдүүлгийг бусдын өмчийн газар дээр барилга байгууламж барих эрхийг олж авсан этгээд, эсхүл түүний итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч гаргана.
Барилга байгууламж барих эрх олж авсан гэрээний эх хувь /хуулбар бол нотариатаар баталгаажуулсан байх/
Эрх үүсгэсэн шийдвэр
Газар өмчлөгчийн зөвшөөрөл
Үйлчилгээний хураамж 10.000 төгрөг төлсөн баримт.
7. Барьж дуусаагүй нийтийн зориулалттай орон сууцны гүйцэтгэл өөрчлөгдөх тохиолдолд улсын бүртгэлд бүртгүүлэхэл ямар баримт бичиг бүрдүүлэх вэ? /өмнө нь дутуу гүйцэтгэлтэйгээр бүртгүүлсэн тохиолдолд/
БҮРДҮҮЛЭХ БАРИМТ БИЧИГ:
Мэдүүлэг
Үйлчилгээний хөлс 8000 төгрөг төлсөн баримт
Иргэний гаргасан өргөдөл, эсхүл хуулийн этгээдийн хүсэлт
Үл хөдлөх эд хөрөнгийн өмчлөх эрхийн гэрчилгээ эх хувь
Барилгыг ашиглалтанд хүлээн авсан комиссын дүгнэлт
Үл хөдлөх эд хөрөнгөд эрх бүхий байгууллагаас олгосон байршлын хаяг /өмнө нь дуусаагүй барилгад авсан байх тул шинэчлэн авна/
8. Үл хөдлөх эд хөрөнгийн барьцааны гэрээг нотариатаар заавал гэрчлүүлэх шаардлагатай юу?
Иргэний хуулийн 156 дугаар зүйлийн 156.4-д “Хуульд өөрөөр заагаагүй бол талуудын аль нэг нь хүсвэл үл хөдлөх эд хөрөнгийн барьцааны гэрээг нотариатаар гэрчлүүлж болно.” гэж заасан тул заавал гэрчлүүлэх шаардлагагүй, харин талууд нотариатаар гэрчлүүлэхээр гэрээнд тусгасан тохиолдолд нотариатаар гэрчлүүлнэ.
9. Анхны бүртгэлийг хаана хандаж, хэрхэн бүртгүүлэх вэ? Анхаарах ямар асуудал байдаг вэ?
Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1 дэх хэсэгт эд хөрөнгө өмчлөх эрхийг эрхийн улсын бүртгэлд анх удаа бүртгэснээр өмчлөх эрх үүснэ гэж хуульчилсан.
Үл хөдлөх эд хөрөнгийн эрхийг улсын бүртгүүлсэнээр улсын бүртгэлийн байгууллагаас дахин давтагдахгүй улсын бүртгэлийн дугаар олгогдоно.
Эд хөрөнгийн эрхийг улсын бүртгэлд бүртгүүлэхэд бүрдүүлэх материал нь бүртгэлийн үйлчилгээний төрлөөс хамааран өөр өөр байх тул Улсын бүртгэлийн байгууллагын www.burtgel.gov.mn вэб сайтаас холбогдох мэдээллийг авах боломжтой.
ХААНА БҮРТГҮҮЛЭХ ВЭ?
Тухайн үл хөдлөх эд хөрөнгө оршин байгаа нутаг дэвсгэрийн харьяаллын дагуу аймаг, дүүрэг дэх бүртгэлийн байгууллагад хандаж мэдүүлэг гаргаж бүртгүүлнэ.
АНХААРАХ ЗҮЙЛС:
Эд хөрөнгийн эрхийг улсын бүртгэлд анх удаа бүртгүүлэхдээ өмчлөх эрхийг нотолсон баримт бичиг болон хууль, журамд мэдүүлэгт хавсаргахаар заасан нотлох баримтыг хавсаргана.
Мөн мэдүүлэг, бусад баримтад уг эд хөрөнгийн болон өмчлөх эрх бүхий этгээдийн мэдээллийг үнэн зөв мэдүүлнэ.
10. Үл хөдлөх эд хөрөнгийн бүртгэлийг ямар тохиолдолд хаадаг вэ?
Улсын бүртгэгч дараах тохиолдолд мэдүүлэг гаргагчийн өргөдөл, холбогдох баримт бичиг, улсын байцаагчийн дүгнэлтийг үндэслэн улсын бүртгэлийн байгууллагын даргын шийдвэрээр эрхийн улсын бүртгэлийг хаана. Үүнд:
Эрхийн улсын бүртгэлд тусдаа бүртгэгдсэн дундаа хэсгээр өмчилж байсан үл хөдлөх эд хөрөнгө өмчлөгчийн хүсэлтээр нэг этгээдэд шилжсэн;
Хоёр, түүнээс олон нэгж талбарыг нийлүүлж, нэг нэгж талбар болгосон;
Шүүх, арбитрын шийдвэр гарсан;
Эрх бүхий этгээдийн шийдвэрээр үл хөдлөх эд хөрөнгө өмчлөх эрх болон түүнтэй холбоотой эд хөрөнгийн бусад эрх дуусгавар болсон;
Эрхийн улсын бүртгэл давхардсан;
Захиалгаар барьсан орон сууцны жагсаалтаар тухайн орон сууцны эрх бүртгэгдэж дууссан;
Өмчлөлийн зүйл болох үл хөдлөх эд хөрөнгө устсан.
Эд хөрөнгө өмчлөх эрх болон түүнтэй холбоотой эд хөрөнгийн бусад эрхийг улсын бүртгэлд бүртгүүлэхэд мэдүүлэгт хавсаргах баримт бичгийн бүрдүүлбэрийн мэдээллийг Улсын бүртгэлийн байгууллагын www.burtgel.gov.mn вэб сайтаас авах боломжтой.
