Бидний тухай

СҮХБААТАР АЙМГИЙН ТАНИЛЦУУЛГА

Сүхбаатар аймгийн нутаг дэвсгэр нь 1921 оноос өмнө Халхын Сэцэн хан аймгийн Чин ван хошуу, Далай ван хошуу, Ёст бэйс хошуу, Эрх гүн хошуу, Хурц засаг хошуу, Егүзэр хутагтын шавь хошуу гэсэн 6 хошууны нутаг, 1931 онд Халхын 4 аймгийг 13 аймаг болгон өөрчлөхөд Хэнтий, Дорнод аймагт харъяалагдаж байлаа.

1940-1942 оны засаг захиргааны өөрчлөлтөөр 1942 онд Жавхлант шарга аймаг шинээр байгуулагджээ. Энэ үед Дорнод аймгаас Асгат, Баяндэлгэр, Дарьганга, Дарханхаан, Жавхлант шарга, Зотол, Онгон, Урт, Халзан, Хонгор зэрэг 10 сум, Хэнтий аймгаас Баянтэрэм, Уулбаян, Өлзийт, Түвшинширээ зэрэг 4 сум бүгд 14 сум, 125 баг, 29,2 мянган хүн ам, 850 мянган толгой мал, өвс хадах морин станц 2, нүүрсний уурхай нэг, сүү тосны завод 3-тай байгуулагдаж, Мандалын хийдийн сууринд төвлөрсөн бөгөөд аймгийн хөдөлмөрчдийн анхдугаар их хурал 1942 оны 3 дугаар сард 74 төлөөлөгчийн бүрэлдэхүүнтэй хуралдаж аймгийн Бага хурлыг 29 гишүүн, аймгийн яамны тэргүүлэгчдийг 9 хүний бүрэлдэхүүнтэй сонгож, аймгийн даргаар Сэдэдийн Түвдэнг баталжээ.

Улсын бага хурлын 1943 оны 2-р сарын 20-ны өдрийн тогтоолоор Жавхлант шарга аймгийг их жанжин Сүхбаатарын нэрэмжит болгож “Сүхбаатар аймаг” гэж нэрлэх болсон. Мөн ондоо аймгийн төвийг Баруун-Урт голын дэргэд шилжүүлэн суурьшуулж “Баруун-Урт” гэж нэрлэсэн байна. Тус аймаг нь засаг захиргааны 13 сум, 66 багтай, 60 орчим мянган хүн амтай. Хүн амын олонхи нь Халх, Дарьганга ястан бөгөөд Үзэмчин, Барга, Хуучид, Өөлд, Цахар ястан цөөнх хувийг эзэлдэг

Нутгийн хийлийн нийт урт 1340 км бөгөөд урд талаараа БНХАУ-тай 485 км, баруун талаараа Дорноговь аймагтай 165 км, хойт талаараа Хэнтий аймагтай 260 км, зүүн хойт талаараа Дорнод аймагтай 430 км газраар тус тус хиллэдэг.

Сүхбаатарчууд бид төрийн их тахилгат Алтан овоо, эрийн хийморийг сэргээсэн Шилийн Богд уул, бурхан ухаант уран дархчуудын Дарьганга мөнгөн урлал, жил бүрийн намартаа чуулдаг хунгийн чуулган, хурдан шандаст хүлэг морьд, шинжлэх ухаан, урлаг соёл, нийгэм, төрийн алдартнууд, эрдэмтэн мэргэд, төр нийгмийг үндэслэгчдийн нэг их жанжин Д.Сүхбаатараараа бахархдаг.

Хөдөө аж ахуй

Мал сүрэг 2018 оноос 2.7 хувь буюу 100.2 мянгаар өсч, 3.8 сая мал тоологдсоны дотор тэмээ 7.9 мянга, адуу 321.9 мянга, үхэр 268.5 мянга, хонь 2.0 сая, ямаа 1.2 сая толгой болжээ. Аймгийн дүнгээр малын тоо 4 төрөл дээр өссөн байна. Сумдаар авч үзвэл Дарьганга, Эрдэнэцагаан сум 5 төрөл дээр, Баяндэлгэр, Наран, Сүхбаатар, Халзан, Баруун-Уртсум 4 төрөл дээр, Онгон, Түвшинширээ, Түмэнцогт сум 3 төрөл дээр, Асгат, Уулбаян сумд 2 төрөл дээр, Мөнххаан сум 1 төрөл дээр өсчээ.
Аймгийн хэмжээнд Баяндэлгэр сум 508.1мянган буюу нийт мал, мөн 273.5мянган хониор, 183.2мянган ямаагаар, Түвшинширээ сум 1.2мянган тэмээгээр, Эрдэнэцагаан сум 46.1мянган адуугаар, Баруун-Урт сум 32.3 мянган үхрээр аймагтаа тэргүүллээ.

Хүн ам

Оны эцсийнурьдчилсан гүйцэтгэлээр18.4мянган өрх, 62.9мянган оршинсуугаа хүн амтай болж урьд оноос өрх 156, хүн ам 313хүнээр өслөө.Нийт өрхийн 50.3 хувь, хүн амын 51.2хувь нь хөдөөд амьдарч байна. Хүн амын 49.8хувь нь эмэгтэйчүүд байна. Нийт хүн амын 61.4хувийг 15-59 насныхан, 31.4 хувийг 0-14 насныхан, 7.2хувийг 60 ба дээш насныхан эзлэхболсноор хүн ам зүйн ачаалал 62.8хувьтай байна.
энэ онд шинээр төрсөн 1489 хүүхэд, нас барсан 365 хүн бүртгүүлсэн байна.Эрүүл мэндийн газрын мэдээгээр 2019 оны жилийн эцсийн байдлаар 1291 хүүхэд шинээр мэндэлж, 351 хүн нас баржээ. Хүн амын цэвэр өсөлт 940 болж, 2018 оноос 1.2 хувь буюу 11-ээр буурсан. 1000 хүнд ногдох төрөлт 20.8, нас баралт 5.7 байгаа нь өмнөх онтой харьцуулахад төрөлт 0.7, нас баралт 0.2 пунктээр тус тус буурсан байна

Газар тариалан

2019 онд үр тариа 2.9мян.га-д, төмс 66.9га-д, хүнсний ногоо 32.7га-д, тэжээлийн ургамал 0.7 мян.га-д, техникийн ургамал 1.8мян га-д тариалж, 633.9тн үр тариа, 516.2тн төмс, 207.6тн хүнсний ногоо, 988.5тн техникийн ургамал, 2.7 мянган тн тэжээлийн ургамалхурааж авсан нь урьд оноос техникийн ургамал 496.5тн буюу 2 дахин, тэжээлийн ургамал1.8 мянган тн буюу 3 дахин өсч, үртариа 2.0 мянгантн буюу 76.0хувиар, төмс 11.5тн буюу 2.2хувь, хүнсний ногоо 37.2тн буюу 15.2хувиар тус тус буурсан байна.

Аж үйлдвэр

Аж үйлдвэрийн нийт бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл 2010 оны зэрэгцүүлэх үнээр51.8тэрбум төгрөг болж өмнөхоноос3.2 тэрбумтөгрөг буюу 5.8хувиар буурчээ. Ангиллаар нь өмнөх онтой харьцуулан авч үзвэл:уул уурхай, олборлох аж үйлдвэрийн салбарынх 6.4тэрбум төгрөг буюу 12.7хувиарбуурсанбайна. Оныүнээр273.0тэрбум төгрөгийн борлуулалт хийсэн нь өмнөхоны мөн үеэс 10.3тэрбум төгрөгөөр буурсан гүйцэтгэлтэй байна.

Тээвэр холбоо

Тээвэр: Авто тээвэр бүхий байгууллагууд энэ онд 240.9мян.тн ачаа тээвэрлэж өмнөх оны мөн үеэс 19.8 мян.тн буюу 8.9хувиар өсчээ.Мөн давхардсан тоогоор 86.8 мянган зорчигч тээвэрлэсэн нь өмнөх оны мөн үеэс зорчигчдын тоо 7.7мянган хүн буюу 9.7хувиар өсчээ.Тээврийн хэрэгслийн тооллогын дүнгээр 9.1 мянган тээврийн хэрэгсэл үзлэг тооллогод хамрагдсан нь өмнөх оны мөн үеэс 0.8 хувь буюу 77-оор буурсан байна. Тээврийн хэрэгслийг төрлөөр нь авч үзвэл: 92.0хувь буюу 8.4мянга нь Зураг II.6.2 Тариалсан талбайга-р, 2019 онЗураг II.6.3 Ургац хураалт, хадлан тэжээл, тн-оор, 2019 он32.766.9700.01 770.02 953.0 Хүнсний ногоо Төмс Тэжээлийн ургамал Техникийн ургамал Үр тариа автомашин, 4.8 хувь буюу 0.4 мянга нь мотоцикль, 2.4хувь буюу 0.2мянган нь чиргүүл, 0.8хувь буюу 0.1 мянган нь механизм байна.

Барилга

2024-10-31

Овог, эцэг /эх/-ийн нэр, өөрийн нэр, өөрчилсний бүртгэл